Το όραμα της Σιμόν Ντε Μποβουάρ και το Φιλί στα μάτια, της ΠασχαλίαςΤραυλού

Στο παρισιάνικο καφέ Les Deux Magots η Σιμόν ντε Μποβουάρ πολύ πριν γράψει το εμβληματικό της βιβλίο το Δεύτερο φύλο, εξέφρασε με πείσμα την πεποίθησή της ότι γυναίκα δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι. Κόντρα στα αρσενικά της εποχής, τόλμησε να προχωρήσει και να διεκδικήσει για τις γυναίκες όχι μόνο την αυτονόητη ελευθερία να εκφράζουν τη γνώμη τους, να μορφώνονται και να αποτελούν ισότιμα με τους άντρες κύτταρα του κοινωνικού ιστού, αλλά να διεκδικήσει κατ’ ουσίαν ίσα δικαιώματα σε κάθε έκφανση της ανθρώπινης δράσης, ακόμη και στον έρωτα! Αυτό κι αν δεν καταπινόταν ιδίως όταν το έκανε πράξη με το δικό της παράδειγμα και τη σχέση της με τον υπαρξιστή φιλόσοφο Ζαν Πολ Σαρτρ. Γιατί η Σιμόν τα ήθελε όλα! Και τούτο σήμαινε κατάρριψη κάθε στερεοτύπου, κάθε στεγανού και κάθε ανεπίτρεπτης προκατάληψης σε βάρος της γυναικείας φύσης.

Τα κέρδισε όμως όλα η γυναίκα; Δικαιώθηκε ως τώρα η Σιμόν;


Οι αγώνες ομολογουμένως απέδωσαν καρπούς και πάντα οι κοινωνίες χρειάζονται κάποιους τρελούς, τολμηρούς, οραματιστές ή αιθεροβάμονες για να μπορέσουν να προοδεύσουν. Οι γυναίκες σήμερα, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, ψηφίζουν, μορφώνονται, διεκδικούν μια καριέρα, διαλέγουν οι ίδιες τους συντρόφους τους και γεννούν παιδιά αυτοκαθορίζοντας το κορμί και τη ζωή τους, τουλάχιστον στις προηγμένες κοινωνίες. Στις υπόλοιπες όμως τι συμβαίνει; Κι επιπλέον οι κατακτήσεις των γυναικών πόσο επηρεάζονται από τις οικονομικοκοινωνικές μεταβολές και από τις ιδέες των εκάστοτε κοινωνιών μες στις οποίες καλούνται να ζήσουν;

Οι κλειτοριδεκτομές που έλαβαν πρόσφατα χώρα σε hot spot στην Ελλάδα καταδεικνύοντας την εμμονή συντήρησης μιας νοσηρής κουλτούρας πίσω από την οποία κρύβεται η αγωνία διατήρησης της ανδροκρατικής εξουσίας, οι φασκιωμένες πατόκορμα γυναίκες στη Σαουδική Αραβία, το δημόσιο μαστίγωμα των γυναικών που έδειξαν απείθεια στον πατέρα ή τον σύζυγό τους, ο λιθοβολισμός των μοιχαλίδων ή ο στραγγαλισμός των βιασθέντων κοριτσιών που αποτελούν μιάσματα για τον κοινωνικό τους περίγυρο, η ανυπέρβλητη δυσκολία έκδοσης διαζυγίου στην Ινδία από μέρους της γυναίκας,  η σιωπή η υπαγορευμένη από το φόβο της αντίδρασης και του ξυλοδαρμού που εκδηλώνεται ακόμη και σε περιπτώσεις αυτοδύναμων οικονομικά και ανώτερων μορφωτικά γυναικών ως και στις δυτικές κοινωνίες, και επιπροσθέτως η ενδοοικογενειακή βία που αυξάνεται σε περιόδους οικονομικής ύφεσης και ανεργίας των ανδρών, η λεκτική κακοποίηση, ο βιασμός με αποκορύφωμα το trafficking, αυτή την σύγχρονη λαίλαπα εμπορευματοποίησης εκατομμυρίων γυναικών στον πλανήτη από το 1992 και εντεύθεν, είναι κάποιες μόνο από τις περιπτώσεις βίας σε βάρος των γυναικών στον σύγχρονο πολιτισμένο υποτίθεται κόσμο, που απέχει παρασάγγας από το όραμα της Σιμόν.

Παρά τα ευδιάκριτα χνάρια των φεμινιστικών κινημάτων στο χώμα της ιστορίας, παραμένει ακόμη μια μελανή κηλίδα που δεν λέει να εξαλειφθεί παρά τα λάβρα λογύδρια, τους αγώνες και την πυγμή που οι ίδιες οι γυναίκες επέδειξαν: Παραμένει η βία… Μια βία άλλοτε απροκάλυπτη και γυμνή, εξαπλωμένη από τη μια άκρη του πλανήτη ως την άλλη, και άλλοτε μια βία συγκαλυμμένη, κρυμμένη πίσω από κοινωνικά προσωπεία και προσχήματα, περιχαρακωμένη πίσω από καλά μονωμένους τοίχους.

Αυτή την ποικιλότητα των μορφών βίας που υπομένει η γυναίκα και στην Ελλάδα, από το 1922 ως τις μέρες μας, μια βία που εντέλει δεν περιορίζεται στις περιπτώσεις γυναικών με χαμηλό μορφωτικό, κοινωνικό ή οικονομικό επίπεδο, θέλησα να αναδείξω μεταξύ άλλων στο βιβλίο μου Φιλί στα μάτια, στο βαθμό που ήταν εφικτό, μέσα από ένα πολυεπίπεδο και πολυπρόσωπο μυθιστόρημα.

Η Μαριγώ, η Μάχη, η Ανδρομάχη, η Ερατώ, η Ζωζώ και η Λαρίσα Λιούμπα αποτελούν φιγούρες εμβληματικές καθεμιά εκ των οποίων αντιπροσωπεύει μια μορφή γυναικείας κακοποίησης και υποταγής σε ένα πλαίσιο αφιλόξενο για το γυναικείο φύλο.

Έτσι, από τα σκλαβοπάζαρα της Αρχαίας Ελλάδας, της Ανατολής ή της Ρώμης, φτάνουμε στα σύγχρονα διεθνή σκλαβοπάζαρα του trafficking και στο μοντέλο της γυναίκας που αναρωτιέται όταν κοιτιέται στον καθρέφτη σε τι είδους πλάσμα έχει εξελιχθεί.

Και όσο αναλογίζομαι τις γυναίκες του βιβλίου μου, τόσο τις φαντάζομαι όλες τους – μαζί τους κι εμένα - καθισμένες γύρω από τη Σιμόν ντε Μποβουάρ στο αγαπημένο της τραπεζάκι  στο παρισιάνικο καφέ Les Deux Magots να της γυρεύουμε απαντήσεις για όσα δεν πρόφτασε να μας μιλήσει. Και ώρες ώρες αναρωτιέμαι αν κι εκείνη θα είχε κάτι ελπιδοφόρο να μας πει  για μια βία που εναλλάσσεται και μεταλλάσσεται αδιάλειπτα…

Πασχαλία Τραυλού

σελίδα facebook

Το νέο μυθιστόρημα της Πασχαλίας Τραυλού "Φιλί στα μάτια" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα. Το διαβάσαμε και το παρουσιάσαμε εδώ.